Krajem septembra Grad je raspisao konkurs za obnovu nekoliko vrlo značajnih beogradskih fasada sa različitim stepenom zaštite. Projekat je donatorskog karaktera, tako da je upućen poziv svim potencijalnim dobrotvorima da daju svoj doprinos u uređenju istorijskog i kulturnog nasleđa Beograda. Objekti se nalaze na vrlo atraktivnim lokacijama širom grada, pre svega u starogradskom jezgru i Zemunu, a gradili su ih neki od najpoznatijih srpskih arhitekata tog doba.

Pošto se ove fasade nalaze u okviru vrlo značajnih gradskih arhitektonskih celina, njihovo uređenje treba da zaštiti ove spomenike i poveća atraktivnost lokacija na kojima se nalaze. Objekti koji se nalaze u ovom konkursu su fasade koje već imaju potpuno sređenu projektnu dokumentaciju, ali su nedostajala sredstva kako bi se pristupilo realizaciji.

Pogledajmo o kojim objektima je reč i nešto o njihovom istorijskom kontekstu:

1. Ulica Džordža Vašingtona 26 – kulturno-istorijska celina “Kopitareva Gradina”

Rezidencijalna zgrada u stilu Art Nouveau izgrađena je 1910. godine kao jednospratni objekat, ali su joj dograđena još dva sprata i mansarda 1926. Intervencija dogradnje izvedena po projektu inženjera Petra Putnika je prirodno proširenje, uz potpuno zadržavanje stilskih i arhitektonskih karakteristika autentičnog objekta. Najizraženiji detalj je dekorativna plastika u vidu maski koje nose podeoni venac na trećem spratu. Vrednost radova na obnovi ove secesijske fasade je procenjena na 13,4 miliona dinara.

2. Ulica Cara Dušana 65 – spomenik kulture na uglu sa Venizelosovom ulicom


Ovaj rezidencijalni objekat izgrađen je 1927. godine za potrebe porodice pekara Bjelića. Podignut je u stilu akademizma, a pored stambenih jedinica ova zgrada u prizemlju ima i prostor za poslovanje. Radi se o raskošnom ugaonom objektu sa kupolom na ukrašenom tamburu, stubovima, pilastrima, kružnim balkonima na ugaonoj particiji i drugim detaljima karakterističnim za ovaj pravac. Objekat je delo čuvenog beogradskog ahitekte međuratnog perioda Franje Urbana. Vrednost investicionih radova iznosi 15.6 miliona dinara.

3. Pop Lukina 1b/Birjuzova 53 – zaštićena celina “Stari Grad”

Ova monumentalna ugaona zgrada izgrađena je 1922. godine, a delo je arhitekte Nikole Nestorovića. Sa preostale 3 ugaone građevine formira širi blok u okviru zaštićene celine “Stari Grad”. Karakterišu je istaknuti ulazni portali iz obe ulice, i originalna nadstrešnica sa staklenim površinama iz Pop Lukine ulice. Vrednost radova na objektu ovog istaknutog arhitekte iznosi 11.1 milion dinara.


4. Ivićeva 4 – spomenik kulture u starom jezgru Zemuna



Ova jednospratna kuća u centru Zemuna izgrađena je 1910. godine, a bila je u vlasništvu inženjera Pavla Horvata, autora novog regulacionog plana Zemuna iz 1911. Ova stilaska građevina podignuta je takođe u duhu secesije, a nalazi se na obodu arhitektnosko-kulturne celine starog jezgra Zemuna. Karakteriše je dosledno sproveden koncept secesije, sa asimetričnim ulazom i stojećim figurama na atici. Proglašena je spomenikom kulture, a vrednost radova na njenoj obnovi procenjena je na 6.7 miliona dinara.



5. Njegoševa 20 – spomenik kulture

Ova zgrada je bila kuća pukovnika Elezovića i izgrađena je prema projektu Aleksandra Deroka 1927. godine. Izgrađena je kao reprezentativni stambeni objekat u nacionalnom stilu, sa elementima srpsko-vizantijskog stila i detaljima karakterističnim za kasnu secesiju. Fasadni reljefi su interpretacija srednjevekovnih motiva, dok je poseban kuriozitet velika arabeska postavljena iznad lukova lođe, inače delo čuvenog vajara Živojina Lukića. Investicija obnove procenjuje se na 8 miliona dinara.

6. Ulica Kraljevića Marka 1 – u okviru celine Savamala

Ova zgrada bila je porodična kuća čuvenog trgovca i velikog zadužbinara Luke Ćelovića. Izgrađena je 1903. godine prema projektu arhitekte Miloša Savčića u duhu akademizma. Ovaj objekat je još jedan u okviru novog skvera ispred tek renoviranog zdanje Geozavoda, i njegova rekonstrukcija treba da nastavi obnovu šire ambijentalne celine. Dekorativni elementi fasade su umereno postavljeni, sa pilastrima i timpanonima, ukrašeni heraldičkim detaljima. Vrednost obnove je 8 miliona dinara.



7. Bulevar Despota Stefana 21/Braće Jugović – spomenik kulture

Zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa izgrađena je 1934. godine prema projektu čuvenog arhitekte Dragiše Brašovana kao zdanje stambenog karaktera. Kao i ostala njegova dela, ovo je još jedan izvanredan primerak beogradskog modernizma koji obiluje detaljima pravca, sa posebnim autorovim pečatom. Karakterišu ga naizmenične trake prozora i balkona, bez plastike, sa formom kao primarnim elementima spoljašnjeg izgleda. Ovaj objekat je značajno nasleđe tog perioda i kao takvo je zaštićen spomenik kulture. Vrednost rekonstrukcije iznosi 40.5 miliona dinara.

8. Karađorđeva ulica 61-61a – spomenik kulture

U okviru ovog programa obnove nalazi se još jedan reprezentativni objekat na skveru kod Geozavoda. Radi se o porodičnoj kući trgovca Đorđa Vuča, izgrađenoj kao pandan Geozavodu, a po projektu arhitekte Dimitrija T. Leka. Objekat je kombinacija tradicionalnog pristupa, sa prodorom secesije. Ističe se vertikalnost čeone fasade sa trodelnim prozorima i lučno izvijenom atikom. Centralni dekorativni motiv su ženske glave sa školjkom, dok bočne strane ukrašavaju balkoni sa ogradama od kovanog gvožđa ispunjeni floralnim i geometrijskim motivima. Vrednost obnove ove zgrade iznosi 8.5 miliona dinara.



9. Gračanička ulica 18 – spomenik kulture

Zgrada u Gračaničkoj ulici je bila kuća trgovca Milana A. Pavlovića izgrađena 1912. godine, a takođe je delo poznatog arhitekte Nikole Nestorovića. Ovaj danas zaštićen objekat menjao je funkciju, a sa samim tim doživeo je i brojne adaptacije i dograđivanja. Jedno vreme služio je kao sedište Kola dunavskih jahača “Knez Mihajlo”, popularno nazvan “Džokej klub”, kada je dograđena sala za proslave. Fasada je oblikovana kombinovanjem akademske arhitekture i bogate secesijske dekoracije. Ugaoni deo fasade je zaobljen sa naglašenim kružnim kubetom. Vrednost restauracije je 18.5 miliona dinara.

10. Avijatičarski trg 6 – spomenik kulture od velikog značaja

Ova zemunska jednospratnica izgrađena je 1909. godine prema planovima bečkog arhitekte Frederika Omana, a kao stambena kuća graditelja Josipa Krausa. Predstavnik je eklektične arhitekture gde se posebno ističu barokizirani fasadni detalji. Ova zgrada ima najbogatiju obradu fasadne plastike u starom jezgru Zemuna, a kao dobar predstavnik istoricizma i delo vrlo značajnog autora proglašeno je kao spomenik od velikog značaja za Srbiju. Sanacija ove fasade je procenjena na 8.9 miliona dinara.

Pored ovih deset objekata u okviru donatorskog programa, Grad je najavio obnovu još nekoliko fasada u narednom period uključujući hotel Bristol i restauraciju originalnog izgleda Pošte na Savskom trgu. U međuvremenu, mi se pridružujemo pozivu svim donatorima da se priključe ovoj inicijativi i pomognu spašavanju kulturnog nasleđa od daljeg propadanja.